Monthly temperature, temperature difference trends and trends groups in Turkey<p>Türkiye’de aylık sıcaklık ve aylık sıcaklık farklarındaki eğilimler ve sıcaklık eğilim grupları
Keywords:
Monthly Temperature Trends, Trends Of Monthly Temperature Difference, Latent Heat Effect On Temperature Trends, Turkey, Aylık Sıcaklık Eğilimleri, Aylık Ortalama Sıcaklık Fark Eğilimleri, Sıcaklık Eğilimlerinde Gizli Isı Etkisi, TürkiyeAbstract
According to the global trend analysis the temperatures all over the world are increasing. The spatial distribution of this increase, however, becomes feasible at high resolution with the regional climate models. It is foreseen that the average temperatures will increase by about 3-4 °C in minimum at the end of the 21st century in the Mediterranean Basin in which Turkey is also situated. The temperature trend studies also show that the annual and seasonal minimum, average and maximum temperatures are increasing in Turkey. In this study, the trends of monthly average temperature and monthly average temperature differences between the years of 1971-2010 were examined and trends in the series was analyzed by using the regression analysis. Accordingly, the temperature increases occur throughout the country in all months and it is understood that these increases are statistically significant in certain months. Depending on the periodicity in the temperature increases, 4 different temperature trend groups were determined in Turkey. These groups are classified as (1) high temperature increase in the hot period, (2) high temperature increase in the cold period, (3) high temperature increase in the summer and winter period and (4) regular temperature increase throughout the year. Monthly temperature increase rates do not go in parallel with the monthly global carbon dioxide rates, these trend groups are controlled by regional characteristics. In the regional characteristics, the main controller is letent heat. As different spatiotemporal latent heat use varies according to regions, different temperature trends groups occour. Not only the monthly average temperatures change, but also there occur changes in the temperature differences between the consecutive months. As a result, the temperature increases in both August and September were determined, but it was seen that the temperature differences between two months are also increasing. It was understood that the temperatures of august have increased excessively and the temperatures of september, however, are less than the expected due to the begining of the precipitations in this period, the increase in the water amount and the conversion of the incoming energy into latent heat.
Extended English summary is in the end of Full Text PDF (TURKISH) file.
Özet
Yapılan eğilim çalışmalarına göre tüm dünyada hava sıcaklıkları yükselmektedir. Bu artışın gelecekteki alansal dağılışının yüksek çözünürlükte ortaya koyulması bölgesel iklim modelleri ile olanaklı hale gelmektedir. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Akdeniz Havzası’nda ortalama sıcaklıkların 21. yy. sonlarında en az 3-4 °C civarında yükseleceği öngörülmektedir. Sıcaklık eğilimi çalışmaları da Türkiye’deki yıllık ve mevsimlik minimum, ortalama ve maksimum sıcaklıkların artmakta olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, 1971-2010 yılları arasındaki aylık ortalama sıcaklık ve aylık ortalama sıcaklık farklarındaki eğilimler incelenmiş, regresyon analizi kullanılarak serilerdeki eğilim durumu araştırılmıştır. Buna göre tüm aylarda Türkiye’nin tamamında sıcaklık artışları gerçekleşmekte, bu artışların bazı aylarda istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Sıcaklık artışlarındaki dönemselliğe bağlı olarak Türkiye’de 4 farklı sıcaklık eğilim grubu belirlenmiştir. Bu gruplar, sıcak dönemde yüksek sıcaklık artışı (1), soğuk dönemde yüksek sıcaklık artışı (2), yaz ve kış döneminde yüksek sıcaklık artışı (3) ve yılın tamamında düzenli sıcaklık artışı (4) olarak sınıflandırılmıştır. Aylık sıcaklık artış oranları, aylık küresel karbondioksit oranları ile paralel hareket etmemekte, bu gruplar bölgesel özellikler tarafından denetlenmektedir. Bölgesel özelliklerde ise ana denetleyici etmen gizli ısıdır. Bölgelere göre gizli ısı etkisinin zamanı ve miktarı değiştiğinden, farklı sıcaklık eğilim grupları ortaya çıkmaktadır. Sadece aylık ortalama sıcaklıklar değişmemekte, ardışık aylar arasındaki sıcaklık farklarında da değişimler yaşanmaktadır. Yapılan analizler sonucunda, tüm Türkiye’de ağustos ve eylül aylarında sıcaklık artışları belirlenmiş, fakat iki ay arasındaki sıcaklık farklarının da büyümekte olduğu görülmüştür. Bu durum, ağustos ayı sıcaklıklarının çok fazla arttığını, eylül ayı sıcaklıklarının ise bu dönemde yağışların başlaması, su miktarındaki artış ve gelen enerjinin gizili ısıya dönüşümü nedeniyle beklenilenden az olduğunu göstermektedir.
Özet
Yapılan eğilim çalışmalarına göre tüm dünyada hava sıcaklıkları yükselmektedir. Bu artışın gelecekteki alansal dağılışının yüksek çözünürlükte ortaya koyulması bölgesel iklim modelleri ile olanaklı hale gelmektedir. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Akdeniz Havzası’nda ortalama sıcaklıkların 21. yy. sonlarında en az 3-4 °C civarında yükseleceği öngörülmektedir. Sıcaklık eğilimi çalışmaları da Türkiye’deki yıllık ve mevsimlik minimum, ortalama ve maksimum sıcaklıkların artmakta olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, 1971-2010 yılları arasındaki aylık ortalama sıcaklık ve aylık ortalama sıcaklık farklarındaki eğilimler incelenmiş, regresyon analizi kullanılarak serilerdeki eğilim durumu araştırılmıştır. Buna göre tüm aylarda Türkiye’nin tamamında sıcaklık artışları gerçekleşmekte, bu artışların bazı aylarda istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Sıcaklık artışlarındaki dönemselliğe bağlı olarak Türkiye’de 4 farklı sıcaklık eğilim grubu belirlenmiştir. Bu gruplar, sıcak dönemde yüksek sıcaklık artışı (1), soğuk dönemde yüksek sıcaklık artışı (2), yaz ve kış döneminde yüksek sıcaklık artışı (3) ve yılın tamamında düzenli sıcaklık artışı (4) olarak sınıflandırılmıştır. Aylık sıcaklık artış oranları, aylık küresel karbondioksit oranları ile paralel hareket etmemekte, bu gruplar bölgesel özellikler tarafından denetlenmektedir. Bölgesel özelliklerde ise ana denetleyici etmen gizli ısıdır. Bölgelere göre gizli ısı etkisinin zamanı ve miktarı değiştiğinden, farklı sıcaklık eğilim grupları ortaya çıkmaktadır. Sadece aylık ortalama sıcaklıklar değişmemekte, ardışık aylar arasındaki sıcaklık farklarında da değişimler yaşanmaktadır. Yapılan analizler sonucunda, tüm Türkiye’de ağustos ve eylül aylarında sıcaklık artışları belirlenmiş, fakat iki ay arasındaki sıcaklık farklarının da büyümekte olduğu görülmüştür. Bu durum, ağustos ayı sıcaklıklarının çok fazla arttığını, eylül ayı sıcaklıklarının ise bu dönemde yağışların başlaması, su miktarındaki artış ve gelen enerjinin gizili ısıya dönüşümü nedeniyle beklenilenden az olduğunu göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Aylık Sıcaklık Eğilimleri; Aylık Ortalama Sıcaklık Fark Eğilimleri; Sıcaklık Eğilimlerinde Gizli Isı Etkisi; Türkiye.
Downloads
Metrics
References
Akçakaya, A., Sümer, U. M., Demircan, M., Demir, Ö., Atay, H., Eskioğlu, O., … Çukurçayır, F. (2015). Yeni Senaryolarla Türkiye İklimProjeksiyonları ve İklim Değişikliği-TR2015-CC. Ankara: Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
Albar, R. (2011). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
Asfaw, A., Simane, B., Hassen, A. ve Bantider, A. (2018). Variability and Time Series Trend Analysis of Rainfall and Temperature in Northcentral Ethiopia: A Case Study in Woleka Sub-Basin. Weather and Climate Extremes, 19, 29–41. doi:10.1016/J.WACE.2017.12.002
Aykır, D. (2017). Türkiye’de Ekstrem Sıcaklık İndislerinin Eğilimlerinde Şehirleşmenin Etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 47–57.
Bahadır, M. (2011). Güneydoğu Anadolu Proje (GAP) Alanında Sıcaklık ve Yağışın Trend Anali̇zi̇. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(16), 46–59.
Bulut, H., Yeşilata, B. ve Yeşilnacar, M. İ. (2006). Atatürk Baraj Gölü’nün Bölge İklimi Üzerine Etkisinin Trend Analizi ile Tespiti. GAP V. Mühendislik Kongresi Bildiriler Kitabı, 26-28 Nisan 2006 içinde (ss. 79–86). Şanlıurfa.
Demir, İ., Kılıç, G. ve Sümer, D. M. C. V. U. M. (2008). Türkiye’de Maksimum, Minimum ve Ortalama Hava Sıcaklıkları ile Yağış Dizilerinde Gözlenen Değişiklikler ve Eğilimler. TMMOB İklim Değişimi Sempozyumu, Bildiriler Kitabı 13- 14 Mart 2008 içinde (ss. 69-84). Ankara.
Deniz, Z. A. ve Gönençgil, B. (2015). Trends of Summer Daily Maximum Temperature Extremes in Turkey. Physical Geography, 36(4), 268–281. doi:10.1080/02723646.2015.1045285
Dünya Karbondioksit Oranları. (2019). Mauna Loa Observatory (MLO), (1958-2017), https://www.co2.earth/monthly-co2
Elibüyük, M. ve Yılmaz, E., 2012, Türkiye’de Sıcaklık Mevsimlerinin Ana Morfolojik Ünitelere Göre Değişimi 1: Ovalar ve Havzalar, Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(2), 165-193.
Erlat, E. ve Türkeş, M. (2012). Analysis of Observed Variability and Trends in Numbers of Frost Days in Turkey for the Period 1950-2010. International Journal of Climatology, 32(12), 1889–1898. doi:10.1002/joc.2403
Erlat, E. ve Türkeş, M. (2013). Observed Changes and Trends in Numbers of Summer and Tropical Days, and the 2010 Hot Summer in Turkey. International Journal of Climatology, 33(8), 1898–1908. doi:10.1002/joc.3556
Erlat, E. ve Türkeş, M. (2015). Türkiye Rekor Maksimum ve Minimum Sıcaklıklarının Frekanslarında 1950-2014 Döneminde Gözlenen Değişimler ve Atmosfer Koşullarıyla Bağlatıları. Ege Coğrafya Dergisi, 24(2), 29–55.
Erlat, E. ve Yavaşlı, D. D. (2009). Ege Bölgesi’nde Tropikal Gün ve Yaz Günü Sayılarındaki Değişim ve Eğilimler. Ege Coğrafya Dergisi, 18, 1–15.
Erlat, E. ve Yavaşlı, D. D. (2011). Ege Bölgesi’nde Sıcaklık Ekstremlerinde Gözlenen Değişim ve Eğilimlerin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(3), 25–37.
Ezber, Y., Sen, O. L., Kindap, T. ve Karaca, M. (2007). Climatic Effects of Urbanization in İstanbul: A Statistical and Modeling Analysis. International Journal of Climatology, 27(5), 667–679. doi:10.1002/joc.1420
Fischer, T., Gemmer, M., Liu, L. ve Su, B. (2010). Trends in Monthly Temperature and Precipitation Extremes in the Zhujiang River Basin, South China (1961–2007). Advances in Climate Change Research, 1(2), 63–70. doi:10.3724/SP.J.1248.2010.00063
Gobiet, A., Kotlarski, S., Beniston, M., Heinrich, G., Rajczak, J. ve Stoffel, M. (2014). 21st Century Climate Change in the European Alps—A review. Science of The Total Environment, 493, 1138–1151. doi:10.1016/J.SCITOTENV.2013.07.050
Gürkan, H., Arabaci, H., Demircan, M., Eskioğlu, O., Şensoy, S. ve Yazıcı, B. (2016). GFDL-ESM2M Modeli Temelinde RCP4.5 ve RCP8.5 Senaryolarına Göre Türkiye İçin Sıcaklık ve Yağış Projeksiyonları, 14(2), 77–88. doi:10.1501/Cogbil_0000000174
İçel, G. ve Ataol, M. (2014). Türkiye’de Yıllık Ortalama Sıcaklıklar ile Yağışlarda Eğilimler ve NAO Arasındaki İlişkiler. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 55–68.
IPCC. (2013). Annex IV: Acronyms. T. F. Stocker, D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S. K. Allen, J. Boschung, … P. M. Midgley (Ed.), Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change içinde (ss. 1467–1476). Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9781107415324
Karaca, M., Tayanç, M. ve Toros, H. (1995). The Effects of Urbanization on Climate of İstanbul and Ankara. Atmos. Environ., Urban Atmospheres, 29(3411–3421).
Kızılelma, Y., Çelik, M. A. ve Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde Sıcaklık ve Yağışların Trend Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (64), 1–10. doi:10.17211/tcd.90494
Kuglitsch, F. G., Toreti, A., Xoplaki, E., Della-Marta, P. M., Zerefos, C. S., Trke, M. ve Luterbacher, J. (2010). Heat Wave Changes in the Eastern Mediterranean Since 1960. Geophysical Research Letters, 37(4). doi:10.1029/2009GL041841
Kum, G. (2016). Barajların Çevre İklime Etkisi: Keban Barajı Örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(1), 193–204.
Liu, X. ve Chen, B. (2000). Climatic Warming in the Tibetan Plateau During Recent Decades. International Journal of Climatology, 20(14), 1729–1742.
Miró, J. J., Estrela, M. J. ve Millán, M. (2006). Summer Temperature Trends in Mediterranean Area (Valencia region). International Journal of Climatology, 26(8), 1051–1073. doi:10.1002/joc.1297
Mohorji, A. M., Şen, Z. ve Almazroui, M. (2017). Trend Analyses Revision and Global Monthly Temperature Innovative Multi-Duration Analysis. Earth Systems and Environment, 1(1), 9. doi:10.1007/s41748-017-0014-x
Önol, B. ve Semazzi, F. H. M. (2009). Regionalization of Climate Change Simulations over the Eastern Mediterranean. Journal of Climate, 22(8), 1944–1961. doi:10.1175/2008jcli1807.1
Özdemir, H., Ünal, A., Kindap, T., Turuncoglu, U., Durmusoglu, Z., Khan, M., … Karaca, M. (2011). Quantification of the Urban Heat Island Under a Changing Climate Over Anatolian Peninsula. Theoretical and Applied Climatology, 1–8. doi:10.1007/s00704-011-0515-8
Özdemir, N. (1990). Keban Barajı Oluştuktan Sonra Ekosistemde Meydana Gelen Deği_meler ve Bunun Balıkçİlık Bakımından Önemi. Fırat Üniversitesi Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde. (ss. 207–212). Elazığ.
Öztürk, T., Ceber, Z. P., Türkeş, M. ve Kurnaz, M. L. (2015). Projections of Climate Change in the Mediterranean Basin by Using Downscaled Global Climate Model Outputs. International Journal of Climatology, 35(14), 4276–4292. doi:10.1002/joc.4285
Schatz, J. ve Kucharik, C. J. (2014). Seasonality of the Urban Heat Island Effect in Madison, Wisconsin. Journal of Applied Meteorology and Climatology, 53(10), 2371–2386. doi:10.1175/JAMC-D-14-0107.1
Schroeder, L. D., Sjoquist, D. L. ve Stephan, P. E. (1986). Understanding Regression Analysis. Journal of Education for Business (C. 65). London: Sage Publications.
Tayanç, M. ve Toros, H. (1997). Urbanization Effects on Regional Climate Change in The Case of Four Large Cities of Turkey. Climatic Change, 35(4), 501–524. doi:10.1023/a:1005357915441
Tonbul, S. (1990). Elazığ ve Çevresinin İklim Özellikleri ve Keban Barajının Yöre İklimi Üzerine Olan Etkileri. Fırat Üniversitesi Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss. 275–294). Elazığ
TÜİK. (2019). Sera Gazı Salınımları (1990-2017) www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1019
Türkeş, M. ve Sümer, U. M. (2004). Spatial and temporal patterns of trends and variability in diurnal temperature ranges of Turkey. Theoretical and Applied Climatology, 77(3), 195–227. doi:10.1007/s00704-003-0024-5
Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Demir, İ. (2002). Re-Evaluation of Trends And Changes in Mean, Maximum and Minimum Temperatures of Turkey for the Period 1929–1999. Int. J. Climatol., 22, 947–977.
Türkoğlu, N., Çalışkan, O., Çiçek, İ. ve Yılmaz, E. (2012). Şehirleşmenin Biyoklimatik Koşullara Etkisinin Ankara Ölçeğinde İncelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 932–955.
Türkoğlu, N., Çiçek, İ. ve Şensoy, S. (2012). Türkiye ’ de İklim Değişikliğinin Meyve Ağaçları ve Tarla Bitkilerinin Fenolojik Dönemlerine Etkileri. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Kitabı içinde (ss. 151–164). Ankara.
Türkoğlu, N., Şensoy, S., Aydın, O. (2016). Türkiye’de İklim Değişikliğinin Elma, Kiraz ve Buğdayın Fenolojik Dönemlerine Etkileri. International Journal of Human Sciences, 13(1), 1036. doi:10.14687/ijhs.v13i1.3464
Turner, J., Colwell, S. R., Marshall, G. J., Lachlan-Cope, T. A., Carleton, A. M., Jones, P. D., … Iagovkina, S. (2005). Antarctic Climate Change During the Last 50 Years. International Journal of Climatology, 25(3), 279–294. doi:10.1002/joc.1130
Ustaoğlu, B. ve Karaca, M. (2009). Türkiye’de İklim Değişikliğinin Fındık Tarımına Olası Etkileri. İTÜ Dergisi/d Mühendislik, 9(3), 153–161.
Ustaoglu, B. ve Karaca, M. (2014). The Effects of Climate Change on Spatiotemporal Changes of Hazelnut (Corylus Avellana) Cultivation Areas in the Black Sea Region, Turkey. Applied Ecology and Environmental Research (AEER), 12(2), 309–324.
Yılmaz, E., Çalışkan, O., Çiçek, İ. ve Türkoğlu, N. (2012). Türkiye’de Sıcaklık ve Yağışın Düzensizliği 1964-2003. VII. TÜCAUM Coğrafya Sempozyumu içinde (ss. 57–67). Ankara.
Yılmaz, E. (2018). Türkiye’de Aylık Yağış Eğilimleri, Yağış Kaymaları ve Yağış Eğilim Rejimleri. Journal of Human Sciences, 15(4), 2066–2091.
Downloads
Additional Files
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Authors can retain copyright, while granting the journal right of first publication. Alternatively, authors can transfer copyright to the journal, which then permits authors non-commercial use of the work, including the right to place it in an open access archive. In addition, Creative Commons can be consulted for flexible copyright licenses.
©1999 Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
